Kapag pinag-uusapan ang balarila o gramatika ng wikang Filipino, isa sa mga mahahalagang aspekto na dapat malinawan ay ang pag-unawa sa mga bahagi ng pananalita.
Isa sa mga pangunahing bahagi ng pananalita ay ang pandiwa.
Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang iba’t ibang aspekto ng pandiwa, ang kahalagahan nito sa pagsasalita at pagsusulat, at ang mga iba’t ibang mga anyo nito.
Ang pandiwa ay tumutukoy sa salitang naglalarawan sa kilos o galaw ng isang tao, hayop, bagay, o pangyayari.
Ito ang puso ng pangungusap dahil ito ang nagbibigay-buhay at nagpapakilos sa mga salitang ibinibigay ng iba pang bahagi ng pangungusap.
READ: Ng at Nang: Kahulugan, Pagkakaiba, at Halimbawa
Iba’t Ibang Aspekto ng Pandiwa
Mayroong tatlong aspekto ang pandiwa: aspekto ng pangnagdaan, aspekto ng kasalukuyan, at aspekto ng hinaharap.
Ang aspekto ng pangnagdaan ay tumutukoy sa mga kilos na naganap na sa nakaraan.
Ang aspekto ng kasalukuyan ay tumutukoy sa mga kilos na kasalukuyang nangyayari sa ngayon.
Samantala, ang aspekto ng hinaharap ay tumutukoy sa mga kilos na magaganap pa lamang.
Halimbawa, sa pangungusap na “Kumain ako ng masarap na pagkain kahapon,” ang pandiwa ay “kumain” at ang aspekto nito ay pangnagdaan dahil naganap na ito sa nakaraan.
Sa pangungusap naman na “Kumakain ako ng masarap na pagkain ngayon,” ang pandiwa ay “kumakain” at ang aspekto nito ay kasalukuyan dahil nangyayari ito sa kasalukuyan.
Ang Kahalagahan ng Pandiwa
Ang pagkakaroon ng malalim na pang-unawa sa pandiwa ay mahalaga sa wastong paggamit ng wika.
Ang tamang paggamit ng pandiwa ay nagbibigay ng linaw sa kahulugan ng mga pangungusap at nagpapahayag ng tumpak na impormasyon sa mga tagapakinig o mambabasa.
Sa pagsusulat, ang pandiwa ay tumutulong upang maging mas malikhaing ang paglalarawan ng mga pangyayari.
Sa pamamagitan ng pagpapalit ng mga pandiwa, nagkakaroon tayo ng iba’t ibang antas ng kilos tulad ng pormal, di-pormal, o pabalbal.
Ito rin ang nagbibigay ng timpla o tono sa mga pangungusap.
Mga Anyo ng Pandiwa
Mayroong iba’t ibang mga anyo ng pandiwa, at isa sa mga ito ang mga anyong salitang-ugat. Ang salitang-ugat ang pinakasimpleng anyo ng pandiwa at ito ang batayan para sa pagbuo ng iba’t ibang anyo nito.
Halimbawa, ang salitang-ugat na “luto” ay maaaring magkaroon ng iba’t ibang anyo depende sa aspekto, panahunan, at tao na ginagamit. Ang mga halimbawang ito ay ang sumusunod:
- Pangnagdaan:
- Nagluto ako ng masarap na ulam kahapon.
- Luto na ang adobo bago dumating ang bisita.
- Kasalukuyan:
- Nagluluto ako ng hapunan para sa pamilya.
- Luto pa rin ang ulam hanggang ngayon.
- Hinaharap:
- Magluluto ako ng espesyal na handa sa pasko.
- Maluluto na ang cake pagdating ng bisperas ng kaarawan.
Mga Panlapi sa Pandiwa
Sa pagbuo ng iba’t ibang anyo ng pandiwa, maaaring gamitin ang mga panlapi.
Ano ang panlapi?
Ang mga panlapi ay mga salitang inilalagay bago o kasunod ng salitang-ugat upang magbigay ng iba’t ibang kahulugan o aspekto sa pandiwa.
Halimbawa, ang salitang-ugat na “luto” ay maaaring magkaroon ng mga panlapi tulad ng:
- Magluto (nagsisimula sa “mag-“): Magluluto ako ng adobo mamaya.
- Ipaluto (nagsisimula sa “ipa-“): Ipaluluto ko ang paborito mong kakanin.
- Makaluto (nagsisimula sa “maka-“): Gusto ko makaluto ng masarap na dessert.
- Maluto (nagsisimula sa “ma-“): Dapat matuto kang maluto ng simpleng putahe.
Ang Paggamit ng Pandiwa sa Pangungusap
Ang pandiwa ay mahalagang bahagi ng pangungusap dahil ito ang nagpapahayag ng kilos o galaw ng mga salitang-ugat.
Upang maipahayag nang malinaw ang pandiwa, dapat itong tumpak na nauugnay sa simuno o paksa ng pangungusap.
Halimbawa:
- Bumili ako ng libro. (Ang pandiwa ay “bumili” at ang simuno ay “ako.”)
- Tinulungan niya ako sa aking proyekto. (Ang pandiwa ay “tinulungan” at ang simuno ay “siya.”)
- Iniluto ng nanay ko ang paborito kong ulam. (Ang pandiwa ay “iniluto” at ang simuno ay “nanay ko.”)
Sa pamamagitan ng tamang paggamit ng pandiwa, nagiging malinaw at maayos ang pagsasalita at pagsusulat. Ito rin ay nakapagbibigay ng buhay at damdamin sa mga pangungusap.
Pangwakas
Sa kabuuan, ang pandiwa ay isang mahalagang bahagi ng wika na tumutulong sa pagpapahayag ng kilos o galaw sa isang pangungusap.
Ito ang nagbibigay-buhay at nagpapakilos sa mga salita at nagbibigay ng kahulugan sa mga pangyayari.
Sa pamamagitan ng mga iba’t ibang anyo at panlapi ng pandiwa, nagkakaroon tayo ng malawak na saklaw ng paglalarawan ng mga kilos.
Mahalagang maunawaan natin ang mga konsepto at gamit ng pandiwa upang mas maayos nating mailahad ang ating mga saloobin, karanasan, at mga pangyayari sa buhay.
Sa pamamagitan ng tamang paggamit ng pandiwa, nagiging mas malinaw at mas malalim ang ating komunikasyon sa iba.
Kaya’t mahalagang paigtingin ang ating kaalaman sa balarila ng wikang Filipino, partikular na ang pag-unawa sa pandiwa.
Sa pagtatapos, ang pandiwa ay nagbibigay-buhay at nagpapakilos sa mga salitang naglalarawan ng kilos o galaw ng isang tao, hayop, bagay, o pangyayari.
Ito ang puso ng pangungusap na nagbibigay ng buhay at linaw sa ating mga pagsasalita at pagsusulat.
Sa pamamagitan ng iba’t ibang aspekto, anyo, at panlapi ng pandiwa, nagkakaroon tayo ng malawak na saklaw ng paglalarawan at pagpapahayag ng mga kilos.
Mahalagang pahalagahan at paigtingin ang kaalaman natin sa pandiwa upang magamit natin ito nang wasto at maging epektibo sa ating pakikipagtalastasan.
