Ang sanaysay ay isang mahalagang anyo ng panitikan na nagbibigay-diin sa opinyon ng isang tao ukol sa isang tiyak na tema o paksa. Sa Pilipinas, mayroong dalawang pangunahing anyo ng sanaysay: ang pormal na sanaysay at ang di-pormal na sanaysay.

Una, ang pormal na sanaysay ay karaniwang sumasalamin sa mga seryosong ideya at isinulat gamit ang mas pormal na wika. Sa anyong ito, ang mga manunulat ay gumagamit ng mga argumentong nakabatay sa mga datos o ebidensya. Isang magandang halimbawa nito ay ang mga sanaysay na isinulat ukol sa mga isyu sa lipunan, gaya ng politika o kalikasan. Sa pormal na sanaysay, mahalaga ang maayos na estruktura, at ang mga ideya ay dapat na maayos na nakalinya. Makikita dito ang pagsimula ng paksa, pagkakaroon ng katawan, at ang pagtatapos na naglalaman ng konklusyon.

Sa kabilang banda, ang di-pormal na sanaysay naman ay mas malikhain at nagbibigay ng kalayaan sa manunulat na ipahayag ang kanyang damdamin at saloobin. Ito ay kadalasang naglalaman ng mga kwento, karanasan, o kahit mga simpleng opinyon. Madalas, ang di-pormal na sanaysay ay gumagamit ng mas magaan at di-mahigpit na wika, na nagiging dahilan kung bakit ito ay mas nakakaengganyo sa mga mambabasa. Ang estilo nito ay kadalasang puno ng tawa, anecdote, at iba pang mga elemento na nagdadala ng kasiyahan sa pagbasa.

Isang magandang halimbawa ng di-pormal na sanaysay ay ang mga kwento ng araw-araw na buhay, kung saan ang manunulat ay nagbabahagi ng kanyang mga karanasan at mga pananaw sa mga pangkaraniwang sitwasyon. Dito, makikita ang tibok ng puso ng tao, at ang mga mambabasa ay madaling makakaramdam ng koneksyon sa kwento.

Sa kabuuan, ang dalawang anyo ng sanaysay ay may kanya-kanyang kahalagahan at layunin. Ang pormal na sanaysay ay nakatuon sa malalim na pagsusuri at argumento, samantalang ang di-pormal na sanaysay ay nagbibigay-diin sa personal na karanasan at damdamin. Ang bawat anyo ay nagbibigay ng kulay at lalim sa ating pagsusulat at sa ating pag-unawa sa mundo.